Na pograniczu światówBlogotony. Co to właściwie jest za słowo? Czy chodzi tutaj o blog, który nadaje "ton" całej książce, czy może różne tony emocji wplecionych w tekst, od zadziwienia, zainteresowania światem, miłości do literatury po niezgodę, poczucie pustki, rezygnację? Kim jest Inga Iwasiów, autorka książki intymnej, osobistej, chociaż - jak sama stwierdza - nienależącej do literatury autobiograficznej?
W "Blogotonach" czytelnik spotka Iwasiów szczerą, trochę ironiczną, niezmiennie walczącą z kłodami rzucanymi przez rzeczywistość pod nogi człowiekowi, któremu zależy na dobrej literaturze, na wysokim poziomie kultury, na języku polskim, a przez to na Polsce (Iwasiów jest profesorką polonistyki). Wydawca zastosował podział na części - pierwsze pięć to felietony, natomiast szóstą stanowią chronologicznie ułożone wpisy z bloga. To dobre rozwiązanie część felietonowa dotyczy kilku istotnych zdaniem Iwasiów elementów rzeczywistości, takich jak literatura, feminizm, podróże, kultura popularna (i jej niepopularna siostra, kultura wysoka), nieustannych zderzeń pomiędzy nowymi pomysłami urzędników, parlamentarzystów, splatających w mocnym uścisku edukację i rynek, jednocześnie odsyłających w niebyt finansowanie niszowych wydarzeń kulturalnych. Kto dzisiaj stoi na półkach w Empikach? Kto dziś dostaje wsparcie medialne, zaplecze sponsorskie, dofinansowanie? Co się teraz "opłaca" studiować, a co jest jedynie fanaberią starszych pań i panów pochylonych z zatroskaną miną nad Mickiewiczem?
Iwasiów nie unika trudnych tematów. Nie robi z siebie inteligenckiej profesorki stojącej ponad niedouczonym motłochem, co niestety bywa cechą charakterystyczną innych pojawiających się w mediach pracowników naukowych. Wprost pisze o alkoholizmie, o pozostawaniu na pograniczu widzialności z powodu nieuchronnie pokonywanych pewnych etapów życiowych: Zmiana przychodzi wówczas, gdy stajemy się przezroczyste. Przepuszczają nas w drzwiach, żebyśmy sobie poszły szybciej. Nie biorą naszych numerów telefonu. Opowiadają o bólach wątroby[1]. Pojawia się pustka po stracie babki, za którą w późniejszym czasie podąży ojciec. Zostaną, zaobserwowane z bólem przez córkę, ustawione w stos jeszcze przed chwilą czytane książki i poukładane dookoła nich zegarki (ojciec Iwasiów był zegarmistrzem).
Blog, którego wpisy sięgają 2010 roku, przywołuje nie tak dawne wydarzenia i pozwala na poznanie perspektywy autorki. Czego tam nie ma: katastrofa w Smoleńsku, zmiany w prawie dotyczącym edukacji, sprawa "Magdy z Sosnowca", kolejne rozdanie nagród Nike, Euro 2012, "Pogranicza", feminizm. Jest Szczecin, jest Wilno. Jest zauważanie absurdów rzeczywistości z perspektywy feministycznej - "[Inga Iwasiów] dowiedziała się z pewnego tygodnika, że Janusz L. Wiśniewski napisał powieść filozoficzną, ja natomiast kobiecą"[2]. Są nieustannie książki. Iwasiów prowadzi dialog z literaturą, z kulturą, a przez to z czytelnikiem. Nie zgadzam się z nią w kilku miejscach - trudno mi sobie wyobrazić "likwidację" piłki nożnej (chociaż dokładnie rozumiem jej zadziwienie niezwykłym wspieraniem medialnym i finansowym tego niezbyt widowiskowego w polskim wykonaniu sportu oraz czynieniem z niego "dobra państwowego", a z piłkarzy "bohaterów narodowych"), bez problemu przyjmuję istnienie grup rekonstrukcyjnych odgrywających bitwę pod Grunwaldem (uważam działalność takich grup za przejaw prawdziwej pasji do historii byłoby miło, gdyby media zechciały jednak pokazać ciężką pracę docierania do źródeł i opracowań naukowych oraz tworzenia wizerunku rekonstruktorów, zamiast skupiać się na "waleniu Krzyżaka mieczem po głowie").
"Pogranicza" - dwumiesięcznik o tematyce kulturalno-literackiej wydawany od 1994 roku. Wątek tego czasopisma pojawia się w "Blogotonach" nieustannie, jako że Iwasiów współtworzyła je przez 18 lat. Rzucone tu i ówdzie uwagi, zapiski z walki, jaką redakcja toczyła o wydanie kolejnego numeru, o dotację, o przekonanie miasta, że naprawdę warto łożyć na coś takiego, jak czasopismo kulturalno-literackie. Tym większa była moja wściekłość, gdy w jednym z wpisów z bloga przeczytałam, że "Pogranicza" zlikwidowano. "Będzie mi bardzo brakowało Pograniczy. Przez osiemnaście lat myślałam o tym piśmie codziennie. Cóż, jeszcze jeden ostry odwyk"[3] - pisze Iwasiów i nie sposób nie odczuć w tym zdaniu gorzkiego posmaku zawodu oraz zwykłego smutku, gdy coś, o co się walczyło przez tak długi czas, koniec końców upada. Ileż takich czasopism dotyczących kultury, literatury, teatru zostało zlikwidowanych...
Fragment, który doskonale ilustruje powyższy problem i stanowi w pewien sposób esencję "Blogotonów": "Bo dziś jest tak, że o potrzebę wydawania czasopism kulturalnych pytamy ludzi, którzy prywatnie czytają Galę. Zwracam się więc do Was, czytających prześwietne Książki w Tygodniku z apelem o to, byście nie dawali sobie wmówić, że człowiekowi do życia potrzebne są tylko te wartości, które się dobrze sprzedają, dobrze wyglądają w tabelkach aplikacji do eksplikacji. Stare nawyki, jak czytanie, gadanie, oglądanie, pisanie, granie, malowanie i co tam jeszcze pamiętamy, nie są gorsze od internetowych kompulsji i od słusznego trendu kultury dla każdego, który w rezultacie może okazać się wielkim niczym. Jeszcze zobaczymy, co jest bytem, a co dotacją"[4].
Sprawa "Pograniczy" pokrywa się dziwacznie, nieprzyjemnie z ostatnią głośną sprawą związaną z Ingą Iwasiów: bezpardonowym usunięciem jej - przewodniczącej i Beaty Kozak z jury Gryfii, nagrody dla pisarek przyznawanej w Szczecinie. Również o Gryfii Iwasiów pisze w "Blogotonach", o pierwszych edycjach tego stworzonego przez nią festiwalu. I znów robi się smutno.
"Kim więc jest Inga Iwasiów? Sama o sobie lubi mówić: profesorką i pisarką. Czyli kobietą w świecie mężczyzn, która wciąż musi udowadniać swoją intelektualną wartość"[5] - taki opis zafundował Iwasiów wydawca na okładce "Blogotonów". Podpisuję się pod tym lektura tej książki napełnia mnie przekonaniem, że do czego jak do czego, ale do swej intelektualnej wartości mnie Iwasiów nie musi przekonywać.
---
[1] Inga Iwasiów, "Blogotony", wyd. Wielka Litera, 2013, s. 132 (przypisy odnoszą się do elektronicznej wersji książki).
[2] Tamże, s. 406.
[3] Tamże, s. 415.
[4] Tamże, s. 377.
[5] Fragment tekstu zamieszczonego na okładce "Blogotonów" i stronie internetowej wydawnictwa wielkalitera.pl.
[Recenzję zamieściłam również na moim blogu]
