“Prawie nic. Józef Czapski. Biografia malarza” to pierwsza na polskim rynku rzetelna i niezwykle dokładna biografia Józefa Czapskiego, dla którego malarstwo było sensem życia.
Postacią Józefa Czapskiego Eric Karpeles zainteresował się zupełnie przypadkiem, ale to wystarczyło, aby zafascynować się jego biografią. Tak właśnie powstała opowieść o wielkim malarzu - “Prawie nic. Józef Czapski. Biografia malarza”.
Józef Czapski urodził się w 1896 roku, a zmarł w 1993 roku. Był żołnierzem i świadkiem historii, udało mu się przeżyć prawie cały XX wiek. Zasłynął jako malarz i pisarz, choć o jego pracach słyszało niewielu. Najpierw był studentem w Petersburgu, a następnie przeniósł się do Paryża, aby rozpocząć karierę artysty. Wszystko zmieniło się oczywiście w czasach wojny. Powrócił do ojczyzny, aby walczyć, co skończyło się dla niego niewolą ze strony Sowietów. Cudem przeżył. Nie chciał wracać jeszcze do Polski, pozostał więc w Paryżu, relacjonując tragiczne położenie swojego kraju. Przez większość życia największy sens miało dla niego malarstwo. Jaki był prywatnie? Dlaczego w ogóle zainteresował się sztuką i jak jego wspomnienia wpływały na uprawianą twórczość?
“Prawie nic. Józef Czapski. Biografia malarza” to niezwykle rzetelna i ciekawa biografia, przedstawiająca życie mało znanego, ale bardzo uzdolnionego malarza. Józef Czapski zauroczy nas swoją osobowością, inteligencją i dyscypliną, jaką narzucił sobie podczas tworzenia.
Ze wstępu autora
Mój pierwszy kontakt z życiem i twórczością Józefa Czapskiego nastąpił całkowicie niespodziewanie. Do pewnego czerwcowego dnia nigdy o nim nie słyszałem, a nazajutrz byłem nim zafascynowany.
Dzięki wspaniałomyślnemu odruchowi starego znajomego, który lubi zaspokajać mój apetyt na krytyczne myślenie, pewnego ranka otrzymałem pocztą z Paryża niewielką francuską książkę na temat Marcela Prousta. Nazwisko autora, Józefa Czapskiego, nie było mi znane. Nie bardzo pamiętam, co się stało po otwarciu paczki. Niczym stworzenie zagrzebujące się w swoim naturalnym siedlisku, opadłem na fotel i zacząłem ją od razu czytać. (…)
Byłem wdzięczny za to nieoczekiwane pojawienie się książki Czapskiego w moim życiu. Następnego dnia wielokrotnie, niemal bezustannie myślałem o tym, co Czapski napisał o Prouście i jak to napisał. (…)
Józef Czapski, postać na ogół nieznana czytelnikom i artystom anglojęzycznym, przeżył swoich dziewięćdziesiąt sześć lat w wielu życiowych rolach – jako żołnierz, postać publiczna, świadek historii, pamiętnikarz, eseista i malarz. Jego życie objęło niemal cały wiek dwudziesty.
Mimo gorliwego zaangażowania w walkę z totalitaryzmem i pomoc innym Czapski uważał się przede wszystkim za malarza. Malowanie, jak dowie się czytelnik, nadawało sens jego życiu. (…)
Według jednego z przyjaciół Czapskiego „ bardziej podziwiano go za charakter niż za twórczość malarską. Ci, który kupowali jego prace, robili to głównie z przyjaźni dla tego człowieka. Jego malarstwo pozostaje praktycznie nieznane”.
I tak jest nadal. Obrazów Czapskiego prawie nie ma w zbiorach publicznych, większość znajduje się w prywatnych kolekcjach w różnych miejscach Europy. Wiele dziesięcioleci temu obrazy Czapskiego zostały zakupione i oficjalne zarejestrowane w narodowych zbiorach w Polsce i Francji, ale ich tytuły pojawiają się jedynie z numerami inwentaryzacyjnymi przyporządkowanymi pracom przechowywanym w magazynach. Tylko nieliczne płótna są wystawiane publicznie. (…)
Zapis w jego dzienniku ukazuje rezultaty kilkudniowej pracy poświęconej rysowaniu różnych kwiatów. Czapski, potrafiący wykraczać poza własne dostrzeżone niepowodzenia, odnotowuje zniechęcenie faktem, że zdołał uchwycić tylko odrobinę ich witalności.
„Kiedy rysujesz, czujesz każdą kreskę prowadzoną na papierze jako coś żyjącego, nieodwołalnego, i naraz rysunek zaczyna żyć. (…) Potem dwie – jedną kreską – notatki tulipanów wydały mi się nagle żywiej istniejące. Dlaczego? Bo je czułem podczas rysowania, czułem ten związek niezdarnego, niepewnego, zdeformowanego trochę rysunku, jakby między końcem mojego ołówka a mną nie było żadnej przerwy. Ja byłem na końcu ołówka.”
Mam nadzieję ożywić Czapskiego w sposób, w jaki opisuje rysowanie tych tulipanów. On i ja spotykamy się na końcu mojego ołówka.
O autorze
Eric Karpeles urodził się w 1954 roku. Jest amerykańskim pisarzem i malarzem. To autor takich pozycji, jak “Prawie nic. Józef Czapski. Biografia malarza” i “Painting in Proust: A Visual Companion to In Search of Lost Time”.