Nieczułość

O ile "Blackout" mnie porwał, opisał w sposób ludzki, przystępny i atrakcyjny historię co-by-było-gdyby i przyznam, nakłonił do oczekiwania na kolejną pozycję Elsberga, o tyle "Zero" mnie mocno rozczarowało. No i niestety takowoż zdarzyło się i "Helisie".

Nie czas rozwodzić się dlaczego w ogóle po nią sięgnęłam. Może dlatego, że (jednak będę się przy tym upierała) swoboda nadawania wartkości akcji, skądinąd wcale nie przesiąkniętej ogromną ilością wydarzeń, jest wartością dodaną każdej pozycji Elsberga. Bo tak naprawdę więcej tutaj zawoalowanego wodzenia na pokuszenie niż samej opowieści. Na pokuszenie, by zastanowić się nad problemem etycznym. Bo tym razem nie tylko piętnowana jest teraźniejsza pogoń za lepszym i uzależnienie od technologii (jak bywało uprzednio) ale całość wspiera się na trudnym pytaniu: co by było gdybyśmy przegrali z naszym obecnym rozumieniem człowieczeństwa. A wszystko ubrane w lekko sensacyjny wątek, co rzecz jasna uznać należy za zaletę.

Pisząc to, mam nieodparte wrażenie, że opisuję powieść niezwykle ciekawą, wartką, zgrabnie skomponowaną. A jednak jej styl, dłużyzny, brak proporcji pomiędzy ciekawostką a naukowym zadęciem powoduje, że troszkę męczy. Miałam do niej trzy podejścia. Ja, książkoholiczka. No właśnie, dlatego jest przeciętnie.

"Podzielała przekonanie (...), że Boga nie ma, że to ludzie go sobie wymyślili, bo boją się umierać. Sama - uważała - nie ma takich lęków. Jeśli ktoś się urodził, musi umrzeć".

Debiutancka powieść Martyny Bundy stanowi rozpisaną na lata historię kilku pokoleń rodziny Rozeli, przedstawiającej zwykłe życie samotnej matki i jej trzech córek mieszkających w małej wsi. Co więc jest takiego ciekawego w tej książce, że ciężko się od niej oderwać? Niby nic, bo co ciekawego może dziać się na wsi? Jednak, kiedy czyta się się tą powieść kartki same uciekają, a czas ucieka bardzo szybko.

Na początku poznajemy jedną z głównych bohaterek jaką jest Rozela. Burda przedstawia ją jako małą dziewczynę z nieślubnego łoża oraz jej matkę Otylię. Obie mieszkają w najbiedniejszym domu na Kaszubach we wsi Dziewcza Góra. Prowadzą ciche i spokojne życie, ale ludzie ze wsi wytykają je palcami z powodu pustelniczego trybu życia. Jednak matka i córka noszą głowy wysoko uniesione i są dumne z siebie.

Kiedy Rozela dorasta a jej matka umiera, we wsi pojawia się tajemniczy Abram Groniowski. Kobieta jest nim oczarowana, biorą ślub a ona rodzi mu trzy córki: Trudę, Gertę i Ildę. Jednak los nie jest dla Rozeli łaskawy i mąż, którego mocno kochała ginie w wypadku. Teraz musi sobie radzić ze wszystkim sama, a w czasach nadchodzącej wojny wcale jej łatwo nie jest.

Każda z córek ma swój odmienny charakter. Gerta, jest najstarsza i najbardziej podobna do babki Otylii - pracowita, sumienna i uczynna. Truda, druga z sióstr, od zawsze miała swoje zdanie, kochała życie oraz dobrą zabawę. Ilda to kobieta iście nowoczesna, niebojąca się ludzkiej krytyki. Żyjąca w konkubinacie z żonatym mężczyzną, jeździ na motorze. Burzliwe losy kobiet poznajemy na tle wydarzeń historycznych. Począwszy na drugiej wojnie światowej przez czasy stalinowskie i w końcu w PRL-u.

Czas wielkiej wojny nie jest miłosierny dla żadnej z kobiet. Truda zostaje wysłana na przymusowe roboty do Niemiec. Zostaje ocalona przez Jakoba, który ratuje ją z gruzowisk i w podrabianych dokumentach odwozi do domu. Rozela w tym czasie jest gwałcona, poniżana i okaleczana przez rosyjskie wojska. Jedynie fakt, że chowa pod kuchenną podłogą mała Ildę trzyma ją w ryzach. Po wojnie, kiedy powinien przyjść czas spokoju, przychodzą kolejne problemy. Niechciana ciąża Trudy, ucieczka Ildy z rodzinnego domu do żonatego mężczyzny, Gerta, która ma wszelakie problemy małżeńskie. A także Rozela, której koszmar minionej wojny wiecznie powraca.

Narracja tej powieści jest prowadzona naprzemiennie przez każdą z trzech sióstr oraz ich matkę. Dzięki czemu możemy poznawać ich indywidualny charakter i podejście do różnych spraw rodzinnych ale także zawodowych. Dialogów w tej książce jest jak na lekarstwo i to chyba najbardziej mi w tym wszystkim przeszkadzało.

"Nieczułość" to powieść o bólu i historii zwykłej wiejskiej rodziny ale także o sile kobiet, które mimo przeciwności losu nie poddawały się i z dumną piersią szły na przód. Sam tytuł, który brzmi dość zimno ma w sobie wiele ciepła a także miłości, bo jednak pomimo tych wszystkich upokorzeń, cierpień i przeżyć "Trzy siostry szły ramię w ramię, but w but..."

Trzy pokolenia kobiet z małej kaszubskiej wsi. Ciężko doświadczone przez historię, wojnę, rosyjskie wyzwolenie, trudy powojennego życia, radziły sobie jak umiały. Nieczułość była ich pancerzem, który zrzucały tylko w rodzinnym domu. Wracały do domu by się wspierać, pomagać sobie, być razem, zawsze mogły na siebie liczyć. Na mężczyzn raczej nie.

RECENZJA PRZEDPREMIEROWA – książka ukaże się 26 października 2017 r. nakładem Wydawnictwa Literackiego

„Nieczułość” to piękna, dojrzała i wzruszająca kobieca saga. To również opowieść o wojnie i jej ofiarach, o miłości, przyjaźni, zdradzie i lojalności. Aż trudno uwierzyć, że do debiut!

Martyna Bunda stworzyła mądrą książkę o ludziach wpisanych wbrew własnej woli w wielką historię. To przede wszystkim Gerta, Truda i Ilda, trzy siostry, oraz ich matka Rozela.

Dzięki retrospekcjom poznajemy i babkę Otylię, która – mimo iż jest postacią marginalną – doskonale pasuje do swojej córki i wnuczek.

Burzliwe losy kobiet poznajemy na tle ważnych wydarzeń: drugiej wojny światowej, zwłaszcza wkroczenia do kaszubskiej wsi Armii Czerwonej, oraz lat powojennych, z których najcięższe i najstraszliwsze okazują się czasy stalinowskie. W porównaniu z nimi późniejszy peerel wydaje się igraszką, jednak też wymaga od bohaterek wielkiej siły, sprytu i samozaparcia w pokonywaniu systemowych absurdów.

Oprócz kobiecych postaci w powieści występują mężczyźni: mężowie, kochankowie, synowie, ojcowie… Ich obecność jest ważna, bo wpływa znacząco na codzienność kobiet, jednak tak naprawdę odnosi się wrażenie, że bohaterki świetnie radzą sobie same.

Czasem potrzebują psychicznego wsparcia i fizycznej pomocy, ale potrafią przezwyciężyć i przetrzymać wiele, znacznie więcej niż tak zwana silna płeć.

Mężczyźni są tu raczej źródłem wiecznych kłopotów, sami wymagają opieki i przysparzają trosk. „Jak to faceci” – chciałoby się powiedzieć, ale bez seksistowskich podtekstów, bo książka Martyny Bundy nie wpisuje się w nurt wojującego feminizmu. To po prostu pełna emocji opowieść o życiu, jego smutkach i radościach, wielkich dramatach, ale i namiętnościach, macierzyństwie, marzeniach oraz pragnieniu szczęścia.

Autorce udało się stworzyć interesujące i intrygujące postaci kobiet. Są one niezwykłe dzięki łączącym je więzom, poczuciu solidarności i odruchom serca.

Życie Rozeli i jej trzech córek nie jest usłane różami, a one nie zawsze się zgadzają. Całej czwórce daleko do sielankowego obrazka, na którym ludzie piją sobie z dzióbków. Siostry różnią się i wyglądem, i usposobieniem, jednak w najtrudniejszych chwilach potrafią przezwyciężyć uprzedzenia i zapomnieć o grzechach z przeszłości.

Powieść napisana jest dojrzałym stylem. Trudno nie zwrócić uwagi na piękny, barwny, czasem bardzo ujmujący język i na klimatyczny charakter, w którym powaga przeplata się z poczuciem humoru.

Całość czyta się jednym tchem i z wielkimi emocjami, więc polecam z czystym sumieniem.

BEATA IGIELSKA

To nie jest powieść, która "powali" akcją. To nie jest książka, która wywoła wielkie "bum", przez które spadniecie z krzeseł! To nie jest powieść, która wywoła dreszcze strachu...

To historia, która delikatnie przeniknie do Waszych myśli. To powieść gorzka i niezwykle subtelna. Opowieść o kobietach, które były narzędziami w rękach mężczyzn i odwrotnie... Miłość matki do córek, i miłość siostrzana. Tłem są tutaj czasy i wydarzenia wojenne. Matka samotna, która stworzyła dom dla swoich córek, doświadczając najgorszych przeżyć...

To nie jest debiut dla każdego. Dla mnie to debiut doskonały, który napisała kobieta pełna wrażliwości. Bo nie każdy pisarz potrafi stworzyć taką powieść, która przeniesie nas w czasy przez nas niedoświadczone.