Vaterland

"Tajemnice są jak kwas - raz rozlane, potrafią przeżreć wszystko."

Thriller polityczny w starym dobrym stylu, czyta się z lekko i przyjemnie. Dość przewidywalny, jednak nie przeszkadza to w śledzeniu sensacyjnych, szpiegowskich i spiskowych zdarzeń. Przyjazna i dynamiczna narracja prowadzi po alternatywnej europejskiej historii po drugiej wojnie światowej, w którą zgrabnie wpleciono sporo faktów i postaci historycznych, w tym także polskie akcenty. Tereny zwycięskiej Wielkiej Rzeszy sięgają aż Uralu, pochłaniając wiele państw zajmujących wcześniej środkową część kontynentu. Nie jest to pogłębiony opis nowego politycznego i gospodarczego porządku świata, ale z pewnością barwna, sugestywna i przerażająca wizja. Zdajemy sobie sprawę, że tak właśnie mogłoby wszystko wyglądać, gdyby hitlerowskie siły zdołały wygrać wojenny konflikt i dojść do głosu. Nastałaby era niemieckiego monopolu cywilizacji technicznej, niewolniczej pracy podbitych społeczeństw, nachalnej propagandy i niepodważalnego kultu jednostki.

Ale i w takim zniewoleniu ideowym, nawet wśród niemieckich członków jedynie słusznej linii partii, zawsze znajdą się osoby wątpiące, kwestionujące, podważające narzucone normy, wzorce i zwyczaje. Ułamek z nich przysłuchuje się niepoprawnym politycznie opcjom i podważa oficjalne komunikaty. Jeszcze mniej w obawie przed brutalnymi represjami głośno o tym mówi czy jawnie przeciwstawia się, nawet jeśli stykają się z przekonującymi i rzetelnymi dowodami. Autor przenosi czytelnika do tysiąc dziewięćset sześćdziesiątego czwartego roku, do Berlina szykującego się na siedemdziesiąte piąte urodziny Adolfa Hitlera i ogarniętego gorączką przygotowań do przełomowej wizyty amerykańskiego prezydenta. Poznajemy Xaviera Marcha, inspektora wydziału zabójstw, nieustępliwego detektywa, trafiającego na frapujący trop przeszłości, kumulujące się tajemnice, wstrząsające dokumenty. Odsunięty od sprawy zagadkowej śmierci wysokiej rangi nazistowskiego funkcjonariusza, inwigilowany przez gestapowskie siły, March nie rezygnuje i prowadzi śledztwo na własną rękę. Do jakich informacji i świadków uda mu się dotrzeć? Kto pomoże mu w tej walce?

[Adres usunięty]

Co by było gdyby...

Niesamowita książka, niesamowita historia... To w ogromnej mierze historyczna fikcja, jednak tak umiejętnie skonstruowana, że nie sposób się od tej książki oderwać. Co by było gdyby... Bo gdyby tak III Rzesza wygrała II Wojnę Światową? I gdyby to Hitler ustalał powojenny ład na świecie? ... Wyobraźcie to sobie tylko (!).

Harris popisał się naprawdę świetną umiejętnością kreowania rzeczywistości. Aż do wydarzeń z 1942 roku całość opowieści opiera się na bezspornych faktach, a cała historia z "później" opiera się na założeniu, że III Rzesza bynajmniej nie przegrała wojny z ZSRR... Jedno tylko założenie, a konsekwencji mnóstwo... Efekt? Literacka fikcja, w której mamy rok 1964, Hitler świętuje 75 urodziny, a Berlin oczekuje na wizytę prezydenta Kennedy'ego (bynajmniej nie zastrzelonego w Dallas). Uff... To robi wrażenie!

Jednak nie tylko historyczna fikcja jest tutaj fabularną osią zdarzeń. Mamy w tle mroczne tajemnice, na których ślad wpada inspektor niemieckiej policji kryminalnej do spółki z amerykańską dziennikarką. A tajemnice te mogą swą wagą zmienić nie tylko rzeczywistość polityczną, ale i bieg zdarzeń, które tę rzeczywistość mogą kompletnie odmienić...

Książka jest po prostu świetna! To od lat niekwestionowany bestseller, odświeżony obecnie nakładem Wydawnictwa Albatros. Tak naprawdę za sukces tej książki odpowiada, według mnie, właśnie ta genialnie skonstruowana fikcja historyczna... Całość fabularna też jest bardzo dobra, jednak to właśnie fikcja i wariacja na temat historii robi na czytelniku największe wrażenie. Książce można by wiele zarzucić. Na przykład mankamenty w przeniesieniu całego pomysłu na papier. Ok, z tym można się w teorii zgodzić... Jednak jeśli ktoś potrafiłby to zrobić lepiej - niech to po prostu zrobi, a póki co... mamy w rękach książkę Harrisa. Książkę świetną, i to mimo upływu lat.

Gorąco polecam!

Dziękuję Wydawnictwu Albatros za egzemplarz recenzencki.

Recenzja znajduje się także na moim blogu:

[Adres usunięty]

Roberta Harrisa poznałam przy okazji “Konklawe”. Powieść okazała się niesamowicie ciekawa, a zakończenie było dla mnie ogromnym zaskoczeniem. Brytyjski pisarz i dziennikarz w swoich thrillerach często nawiązuje do wydarzeń z przeszłości. Tym razem cofamy się do roku 1964, a dokładniej do alternatywnej wersji świata, w którym Niemcy wygrali wojnę.

Jest rok 1964. Wojska niemieckie nie zostały zatrzymane. Teraz z sukcesami podbijają Azję i Rosję. Jest to rok szczególny nie tylko dla Niemiec ale również reszty świata. Przywódca Adolf Hitler kończy 75 lat. Za tydzień kraj ma rozpocząć fetę, która ma trwać kilka dni. Swój przyjazd do Berlina zadeklarował sam J.F. Kennedy, aby poprawić stosunki z Rzeszą. Tymczasem stolicą wstrząsa seria tajemniczych morderstw. Do sprawy zostaje oddelegowany Xavier March, detektyw w oddziałach Kripo. Szybko zdaje sobie sprawę, że zbrodnie są ze sobą powiązane, a ktoś na najwyższych szczeblach władzy pragnie jak najszybciej zamieść sprawę pod dywan. Czy Xavier podporządkuje się zaleceniom i zostawi zagadkę nierozwiązaną czy może sprzeciwi się rządowi i na własną rękę będzie szukał prawdy?

Myślę, że niektórzy mogą być zawiedzeni, że tło historyczne nie jest przedstawione z większymi szczegółami. Wydaje się, że autor może nie do końca potrafił znaleźć równowagę pomiędzy wątkiem kryminalnym, a historią, dlatego ani jedna, ani druga warstwa nie jest dopracowana. Ta pierwsza, poprowadzona odrobinę szablonowo kojarzy mi się mocno z amerykańskimi filmami w stylu noir. Czytelnicy raczej nie będą zaskoczeni jak potoczy się ta historia. To co się dzieje za murami Rzeszy jest dla nas zagadką. Oprócz kilku suchych faktów (jak w cytacie poniżej) nie dostajemy niestety nic więcej. Forteca jaką stała się Wielka Rzesza jest przerażająca. Kto wie, czy właśnie tak nie wyglądałby dzisiaj świat. Fałszowanie historii, zatajanie informacji ze świata, cenzura mediów, inwigilacja, czystość rasowa.

“Niemiecki był drugim oficjalnym językiem we wszystkich szkołach. Ludzie jeździli niemieckimi samochodami, kupowali niemieckie radia i telewizory, pracowali w należących do Niemców fabrykach i narzekali na hałaśliwe zachowanie niemieckich turystów w zdominowanych przez Niemców kurortach. Niemcy wygrywali wszystkie międzynarodowe zawody sportowe z wyjątkiem krykieta, w którego grali tylko Anglicy.”

Xavier March to trochę odstający od społeczeństwa detektyw. Rozwiedziony, na szczęście bez większych, niszczących nałogów, jedno dziecko, nie zadeklarowany do żadnych Partii jak reszta jego kolegów. Przyglądając się pracy policji w Wielkiej Rzeszy wydaje się, że nikt nie przejmuje się tak przyziemnymi morderstwami czy kradzieżami. Standardem jest niekontrolowanie wysoko postawionych polityków czy ministrów. Wszak wiadomo, że chcą dla kraju jak najlepiej. Nie można się zbuntować, wyjść przed szereg i powiedzieć: nie zgadzam się! Stryczek murowany. Zasada jest jedna: nie zadawaj zbędnych pytań. Nie przejmują się tym studenci, którzy masowo zaczynają wychodzić na ulice, prawa i obowiązki obywateli powoli zaczynają im ciążyć. Wydaje się, że ten poukładany ustrój powoli chyli się ku upadkowi.

“Czy tak łatwo zmienia się historię? Nie był tego taki pewien. Wiedział co prawda z własnego doświadczenia, że tajemnice są jak kwas - raz rozlane, potrafią przeżreć wszystko: jeśli udało im się rozbić małżeństwo, dlaczego nie mają zniszczyć prezydentury albo całego państwa?”

W tym szarym, odrobinę nijakim ale pracującym jak najlepsza maszyna kraju nie zabrakło femme fatale. Pojawia się Charlotte Maguire, młoda amerykańska dziennikarka. Głośna, kolorowa, piękna i fascynująca. Kobieta jest częściowo powiązana z jednym z zamordowanych urzędników i wydaje się jedynym sprzymierzeńcem Xaviera w tej nierównej walce.

Powieść czyta się całkiem sprawnie. Bohaterowie krążą po ulicach Berlina, niebezpieczne wypełnionych policjantami ze względu na zbliżające się urodziny Hitlera. Meandrują bocznymi uliczkami, włamują się do hoteli i spektakularnie z nich uciekają. Na brak akcji nie ma co narzekać. “Vaterland” to wstrząsająca wizja kraju ogarniętego totalitaryzmem. Jestem odrobinę rozczarowana tą całą kryminalną zagadką i hollywoodzkim zakończeniem ale jako całość powieść wypada całkiem nieźle. Jeśli ktoś poszukuje niezbyt nachalnego kryminału z ciekawym tłem to polecam.